Innowacyjność w podmiotach ekonomii społecznej w Polsce. Studium jakościowe
Innovativeness in social economy entities in Poland: Qualitative study

do pobrania/download PDF

Arkadiusz Karwacki, Aldona Glińska-Neweś
Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
ul. Fosa Staromiejska 1a, Toruń
e-mail: arekarwa(at)umk.pl

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
ul. Gagarina 13a, 87-100 Toruń
e-mail: ajka(at)econ.umk.pl

DOI: 10.15678/ES.2015.2.02

SŁOWA KLUCZOWE

aktywna polityka społeczna, ekonomia społeczna, innowacje, pozytywne zachowania organizacyjne

KEYWORDS

active social policy, social economy, innovation, positive organizational behaviour

STRESZCZENIE

Polski system walki z wykluczeniem społecznym jest oparty na podmiotach ekonomii społecznej. Są to w większości podmioty prowadzone przez organizacje pozarządowe i inicjatywy spółdzielcze, które realizują działania rynkowe nie nastawione na zysk, ale na realizację celów takich jak reintegracja ich podopiecznych lub pracowników. Tym samym organizacje te są z założenia inkubatorami innowacji w walce z problemem wykluczenia społecznego. Celem artykułu jest określenie istoty i uwarunkowań innowacyjności podmiotów ekonomii społecznej takich jak centra integracji społecznej i spółdzielnie socjalne. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu organizacje te mogą wykorzystać w stymulowaniu swojej innowacyjności teorie zarządzania stworzone dla organizacji biznesowych. W szczególności chodzi tu o koncepcję pozytywnego zarządzania, inspirowaną nurtem Positive Organizational Scholarship, w tym przede wszystkim budowanie pozytywnych relacji w pracy. Podstawą empiryczną artykułu jest badanie etnograficzne przeprowadzone w trzech podmiotach oraz badanie focus group interview przeprowadzone w trzech grupach przedstawicieli podmiotów ekonomii społecznej. Analiza pozyskanego materiału wskazuje, że niska innowacyjność badanych podmiotów i fakt, że innowacyjność to często pojęcie nieobecne w codzienności instytucji (poza koniecznością wpisania jej we wniosku w staraniach o dotacje grantowe) jest m.in. efektem błędów w zarządzaniu, obejmujących utrzymywanie dużego dystansu władzy i braku dbałości o pozytywne relacje pracowników. Paradoksalnie, zarządzający i pracownicy badanych podmiotów uznają jednocześnie związek pozytywnych relacji w pracy z innowacyjnością za oczywisty. Nie przekłada się to jednak na skuteczne wywoływanie tego sprzężenia. W poszukiwaniu remedium, niezbędne jest zatem większe otwarcie kadr zarządczych tych podmiotów na inspiracje płynące z ugruntowanych praktyk biznesowych.

ABSTRACT

The Polish system of tackling social exclusion is based on entities of social economy. They are non-government organizations, which are involved in non-profit market activities, instead aiming at such goals as reintegration of their clients or employees. Thus, the organizations are by definition incubators of innovativeness in tackling the problem of social exclusion. The aim of the article is defining the essence and conditions of social economy entities’ innovativeness, such as social integration centers and social cooperatives. The Authors attempt to answer the question to what extent the organizations can make use of management theories created for business entities in order to stimulate their innovativeness. In particular, the positive management theory inspired by Positive Organizational Scholarship concept is of special interest here, including primarily building up positive relationships at work. The empirical basis for the article is an ethnographic study conducted on three entities as well as a focus group interview study carried out in three groups consisting of the representatives from social economy entities. The analysis of the obtained material indicates that low innovativeness of the entities studied is, among other reasons, the effect of faulty management, involving the authorities keeping a large distance, and lack of care about positive relationships among employees. Paradoxically, the managers and employees of the studied entities at the same time consider the link between positive relationships at work and innovativeness as obvious. It is necessary therefore to encourage greater opening of the personnel management of these entities on the inspiration coming from established business practices.

LITERATURA / REFERENCES

Agrell A., Gustafson R. (1996). „Innovation and creativity in work groups”, w: M.A. West (red.), Handbook of work group psychology. London: Wiley.
Amabile T.M. (1993). „Motivational Synergy: Toward New Conceptualizations of Intrinsic and Extrinsic Motivation in the Workplace”, Human Resource Management Review, 3.
Bolino M.C. (1999). „Citizenship and Impression Management: Good Soldiers or Good Actors?”, Academy of Management Review, 24.
Bonoli G. (2010). „The political economy of active labour market policy”, Politics&Society, 38 (4).
Burke W.W., Litwin G.H. (1992). „A casual model of organizational performance and change”, Journal of Management, 18.
Cameron K.S., Spreitzer G.M. (red.) (2012). The Oxford Handbook of Positive Organizational Scholarship. New York: Oxford University Press.
Cameron K.S., Dutton J.E., Quinn R.E. (red.) (2003). Positive Organizational Scholarship. Foundation of a New Discipline. San Francisco: Berrett-Koehler Publishers, Inc.
Carmeli A., Brueller D., Dutton J.E. (2009). „Psychological Conditions of Personal Engagement and Disengagement at Work”, Academy of Management Journal, Vol. 33. No. 4.
Caza B.B., Caza A. (2008). „Positive Organizational Scholarship”, Journal of Management Inquiry, 17 (1).
Chiaburu D.S., Harrison D. A. (2008). „Do Peers Make the Place? Conceptual Synthesis and Meta-Analysis of Co-Worker Effects on Perceptions, Attitudes, OCBs, and Performance”, Journal of Applied Psychology, 93.
Considine M., O’Sullivan S. (2014). „Introduction: Markets and the New Welfare: Buying and Selling the Poor”, Social Policy & Administration, 48.
Davidson M.N., James E.H. (2007). „The Engines of Positive Relationships Across Differece: Conflict and Learning”, w: J.E. Dutton, B.R. Ragins (red.), Exploring Positive Relationships at Work: Building a Theoretical and Research Foundation. New York: Lawrence Erlbaum.
Davies S. (2008). „Contracting out Employment Services to the Third and Private Sectors: a Critique”, Critical Social Policy, 28 (2).
De Dreu K.W. (2006). „When Too Little or Too Much Hurts: Evidence for a Curvilinear Relationship Between Task Conflict and Innovation in Teams”, Journal of Management, 32 (1).
De Graaf W., Sirovatka T. (2010). „Governance reforms and their impacts on the effects of activation policies”, International Journal of Sociology and Social Policy, 30 (5/6).
Dess G.G., Lumpkin G.T. (2005). „The Role of Entrepreneurial Orientation in Stimulating Effective Corporate Entrepreneurship”, Academy of Management Executive, 19 (1).
Drah-Zahavy A., Somech A. (2013). „Translating Team Creativity to Innovation Implementation: The Role of Team Composition and Climate for Innovation”, Journal of Management, 39 (3).
Drucker P.F. (1985). Innovation and Entrperneurship. New York: Pan Books.
Drucker P.F. (2005). „Managing Yourself”, Harvard Business Review, January.
Ehler F. (2010). „New Public governance and activation”, International Journal of Sociology and Social Policy, 30 (5/6).
Ekvall G. (1996). „Organizational climate for creativity and innovation”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5.
Foss N., Minbaeva D., Pedersen T., Reinhold M. (2009). „Encouraging Knowledge Sharing among Employees: How Job Design Matters”, Human Resource Management, 48.
Fredrickson B.L. (2009). Positivity. New York: Crown Publishers.
Freeman Ch. (1982). The economics of industrial innovation. London: Pinter.
Fryer B. (2004). „Accentuate the positive”, Harvard Business Review: Breakthrough Ideas for 2004, February.
Fukuyama F. (1995). Trust: the social virtues and the creation of prosperity. New York: Free Press.
Gagne M. (2003). „The Role of Autonomy Support and Autonomy Orientation in Prosocial Behavior Engagement”, Motivation and Emotion, 27.
Gagne M. (2009). „A Model of Knowledge-sharing Motivation”, Human Resource Management, 48.
Gagne M., Deci E.L. (2005). „Self-determination Theory and Work Motivation”, Journal of Organizational Behavior, 26.
Graziano P.R. (2010). „Converging worlds of activation? Activation policies and governance in Europe and the role of the UE”, International Journal of Sociology and Social Policy, 30 (5/6).
Ibarra H. (1993). „Personal Networks of Women and Minorities in Management: A Conceptual Framework”, Academy of Management Review, 18.
Ibarra H. (1997). „Paving an Alternative Route: Gender Differences in Managerial Networks”, Social Psychology Quarterly, 97.
Kahn W.A. (1990). „Psychological Conditions of Personal Engagement and Disengagement at Work”, Academy of Management Journal, 33.
Karwacki A., Rymsza M. (2011). „Meandry upowszechniania koncepcji aktywnej polityki społecznej w Polsce”, w: M. Grewiński, M. Rymsza (red.). Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej. Warszawa: WSP TWP.
Karwacki A., Rymsza M. (2016). Między empowerment a zarządzaniem underclass. Problemy i wyzwania wdrażania podejścia aktywizacyjnego w polityce społecznej w świetle badań nad reintegracją prowadzoną w podmiotach ekonomii społecznej w Polsce (maszynopis nieopublikowany).
Katz D. (1964). „The Motivational Basis of Organizational Behavior”, Behavioral Science, 9.
Kotlarska-Michalska A. (2012). „Blaski i cienie programów reintegracji społecznej i zawodowej”, w: K. Wódz, K. Faliszek, A. Karwacki, M. Rymsza (red.), Nowe priorytety i tendencje w polityce społecznej – wokół integracji i aktywizacji zawodowej. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Kram K.E., Isabella L.A. (1985). „Mentoring Alternatives: The Role of Peer Relationships in Career Development”, Academy of Management Journal, 28.
Künzel S. (2012). „The local dimension of active inclusion policy”, Journal of European Social Policy, 22 (1).
Le Grand J. (1991). „Quasi-markets and social policy”, The Economic Journal, 101 (408).
Lin H. (2007). „Effects of Extrinsic and Intrinsic Motivation on Employee Knowledge Sharing Intensions”, Journal of Information Science, 33.
Mansfield E. (1968). Industrial research and technological innovation. New York: Norton.
Meyer J.P., Allen N.J. (1997). Commitment in the Workplace – Theory, Research and Application. Sage Publications.
Miles M.B., Huberman A.M. (2000). Analiza danych jakościowych. Białystok: TransHumana.
Minas R., Wright S., van Berkel R. (2012). „Decentralization and centralization. Governing the activation of social assistance recipients in Europe”, International Journal of Sociology and Social Policy, 32 (5/6).
Moreira A. (2008). The Activation Dilemma. Reconciling the fairness and effectiveness of minimum income schemes in Europe. Bristol: The Policy Press.
Moss Kanter R. (1993). The Change Masters. New York: Simon and Schuster.
Naranjo-Valencia J. C., Jimenez-Jimenez D., Sanz-Valle R. (2011). „Innovation or imitation? The role of organizational culture”, Management Decision, 49 (1).
Newman J. (2007). „The “double dynamics” of activation. Institutions, citizens and the remaking of welfare governance”, International Journal of Sociology and Social Policy, 27 (9/10).
Nicaise I. (2002). The active welfare state: a response to social exclusion? Bruges: Vives Lecture.
Organ D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington.
Organ D.W. (1997). „Organizational Citizenship Behavior: It's construct clean-up time”, Human Performance, 10 (2).
Ragins B.R., Dutton J.E. (2007). „Positive Relationships at Work: An Introduction and Invitation”, w: J E. Dutton, B.R. Ragins (red.), Exploring Positive Relationships at Work: Building a Theoretical and Research Foundation. Mahwah, NJ: Laurence Erlbaum Associates.
Rawlins W.K. (1992). Friendship Matters: Communication, Dialectics, and the Life Course. Hawthorne, NY: Aldine de Gruyter.
Roberts L.M. (2007). „From Proving to Becoming: How Positive Relationships Create a Context for Self-discovery and Self-actualization”, w: J.E. Dutton, B.R. Ragins (red.), Exploring Positive Relationships at Work: Building a Theoretical and Research Foundation. New York: Lawrence Erlbaum.
Rogers E.M. (2003). Diffusion of innovation. New York: Free Press.
Salamon L.M. (1997). „Of Market Failure, Voluntary Failure and Third-Party Government”, Journal of Voluntary Action Research, 16 (1).
Seligman M., Csikszentmihalyi M. (2000). „Positive Psychology. An Introduction”, American Psychologist, January.
Stephens J.P., Heaphy E., Dutton J.E. (2012). „High-quality connections”, w: K.S. Cameron, G.M. Spreitzer (red.), The Oxford Handbook of Positive Organizational Scholarship. New York: Oxford University Press.
Sundbo J. (1998). The Organization of Innovation in Services. Roskilde: Roskilde University Press.
Szarfenberg R. (2013). Słabości trzeciego sektora i partnerstwa publiczno-prywatnego, http:// rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/tzts.pdf.
Timberlake S. (2005). „Social Capital and Gender in the Workplace”, Journal of Management Development, 24.
Übius U., Alas R., Elenurm T. (2013). „Impact of Innovation Climate on Individual and Organisational Level Factors in Asia and Europe”, Journal of Business Economics and Management, 14 (1).
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, Dz.U. z 2003 r., nr 122, poz. 1143 z późn. zm.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001 z późn. zm.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych, Dz.U. z 2006 r., nr 94, poz. 651 z późn. zm.
Vallerand R.J., Bissonnette R. (1992). „Intrinsic, Extrinsic, and Amotivational Styles as Predictors of Behavior: A Perspective Study”, Journal of Personality, 60.
Van Berkel R., Borghi V. (2008). „Introduction: The Governance of Activation”, Social Policy&Society, 7.   
Van Berkel R., Møller I.H. (red.) (2002). Active Social Policies in the EU: Inclusion through Participation? Bristol: Policy Press.
Van Berkel R., de Graaf W., Sirovatka T. (2012). „Governance of the activation in Europe. Introduction”, International Journal of Sociology and Social Policy, 30 (5/6).  
Van Offenbeek M., Koopman P. (1996). „Interaction and decision making in project teams”, w: M.A. West (red.), Handbook of work group psychology. London: Wiley.
Vansteenkiste M., Simons J., Lens W., Sheldon K.M., Deci E.L. (2004). „Motivating Learning, Performance, and Persistence: The Synergistic Effects of Intrinsic Goal Contents and Autonomy-supportive Context”, Journal of Personality and Social Psychology, 87.
Visser W. (2011). The Age of Responsibility: CSR 2.0 and the New DNA of Business. John Wiley & Sons.
Waugh C.E., Fredrickson B.L. (2006). „Nice to Know you: Positive Emotions, Self-other Overlap, and Complex Understanding in the Formation of a New Relationship”, The Journal of Positive Psychology, 1 (2).
Weisten N., Ryan R.M. (2010). „When Helping Helps: Autonomous Motivation for Prosocial Behavior and its Influence on Well-being for the Helper and Recipient”, Journal of Personality and Social Psychology, 98.
Werther W.B., Chandler D.B. (2011). Strategic Corporate Social Responsibility: Stakeholders in a Global Environment. Sage Publications.
West M.A., Farr J.L. (1990). „Innovation at work”, w: M.A. West, J.L. Farr (red.), Innovation and creativity at work. Chichester: Wiley.
Wiśniewski Z., Maksym M. (2008). „Polityka rynku pracy w kontekście integracji z Unią Europejską. Bilans i nowe wyzwania”, w: Z. Wiśniewski, E. Dolny (red.), Rynek pracy w Polsce w procesie integracji z Unią Europejską. Toruń: Wydawnictwo UMK.  
Wolf P., Kaudela-Baum S., Meissner J. O. (2012). „Exploring innovating cultures in small and medium-sized enterprises: Findings from Central Switzerland”, International Small Business Journal, 30 (3).
Woodman R., Sawyer J.E., Griffin R.W. (1993). „Towards a theory of organizational creativity”, Academy of Management Review, 18.
Żukiewicz A. (2009). Reintegracja społeczna i zawodowa podopiecznych system pomocy społecznej. Przykłady działalności Klubu Integracji Społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Karwacki A., Glińska-Neweś A. (2015). „Innowacyjność w podmiotach ekonomii społecznej w Polsce. Studium jakościowe”, Ekonomia Społeczna, nr 2, s 21-42.