Instytucje finansowe i ubezpieczeniowe jako podmioty ekonomii społecznej w Galicji – zarys problematyki
Financial and insurance institutions as the social economy entities in Galicia: An overview

do pobrania/download PDF

Krzysztof Broński
Katedra Historii Gospodarczej i Społecznej
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

DOI: 10.15678/ES.2018.2.09

SŁOWA KLUCZOWE

Galicja, spółdzielczość kredytowa, towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, ekonomia społeczna, kasy brackie

KEYWORDS

Galicia, credit cooperative, mutual insurance company, social economy, fraternity funds

STRESZCZENIE

Galicja była najbardziej zacofaną prowincją w monarchii habsburskiej. W strukturze społeczno-gospodarczej tego regionu dominowała ludność wiejska, utrzymująca się z niewielkich gospodarstw rolnych. Występujące w Galicji klęski żywiołowe, zwłaszcza powodzie i pożary, pogłębiały zubożenie społeczeństwa. Powstające podmioty ekonomii społecznej były próbą pomocy różnym grupom społecznym, w szczególności ludności wiejskiej. W szkicu przedstawiono genezę powstania oraz funkcjonowanie spółdzielczych instytucji finansowych oraz towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w Galicji w drugiej połowie XIX w. Próba oceny rezultatów działalności spółdzielczych instytucji finansowych pokazała ich istotną rolę w przeciwdziałaniu lichwie i wspieraniu rozwoju drobnych gospodarstw rolnych oraz rzemiosła poprzez udostępnienie taniego kredytu. W latach 60. XIX w. w Krakowie powstało Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka”. Instytucja ta przed I wojną światową była jednym z największych tego typu Towarzystw na świecie. Ponadto powstały i prowadziły działalność w Galicji Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń:
„Wisła”, „Dnister” i „Karpatia”.

ABSTRACT

Galicia was the most backward province in the Habsburg monarchy. In the socio-economic structure of this region, the rural population prevailed, sustaining itself on small farms. Natural disasters occurring in Galicia, especially floods and fires, deepened the impoverishment of the society. The emerging social economy entities were aimed at providing aid to various social groups, particularly the rural population. The essay presents the origins and the functioning of cooperative financial institutions and mutual insurance companies in Galicia in the second half of the 19th century. An attempt to assess the results of the activities of cooperative financial institutions showed their important role in counteracting usury and supporting the development of small farms and crafts by providing cheap credit. In the 1860s, the mutual insurance company „Florianka” was established in Kraków. On the eve of World War I this institution was one of the largest societies of this type in the world. In addition, mutual insurance companies „Wisła”, „Dnister” and „Karpatia” were established and operated in Galicia.

LITERATURA / REFERENCES

Basta J. (2013). Bankowość komunalna w Polsce w latach 1918–1948. Warszawa: NDAP.
Biskupski I. (1925). O ubezpieczeniach. Poznań: Fiszer i Majewski.
Buzek J. (1913). Administracja gospodarstwa społecznego. Lwów: Nakładem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych.
Doerman A. (1911). Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie 1861–1911. Księga pamiątkowa półwiekowej działalności. Kraków: W.L. Anczyc.
Górnicz A. (1976 ). Franciszek Stefczyk. Życie, poglądy, działalność. Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.
Michalski J. (red.) (1914). Polskie kooperatywy kredytowe i kasy oszczędności. Rozwój i stan obecny na obszarze ziem polskich. Lwów: Skład Główny w Księgarni Gubrynowicza i Syna we Lwowie.
Morawski W. (1998). Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku. Warszawa: MUZA SA.
Mroczka L. (1998). „Spółdzielczość kredytowa F.W. Raiffeisena w rolnictwie chłopskim w Galicji”, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Historyczne XIX, z. 193, s. 39–66.
Najdus W. (1971). „Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego w zaborze austriackim”, w: S. Inglot (red.), Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, cz. I do 1918 r. (s. 149–232). Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.
Rybarski R. (1911). Organizacja kredytu przemysłowego w Galicji i Królestwie Polskim. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Skodlarski J. (2010). Franciszek Stefczyk (1861–1924). Pionier spółdzielczości kredytowej. Łódź: Uniwersytet Łódzki. Sprawozdanie „Wisły” Ludowego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń we Lwowie z działalności w szóstym i siódmym roku istnienia, tj. za czas od 1 stycznia 1914 do 31 grudnia 1914 i od 1 stycznia 1915 do 31 grudnia 1915 (b.r.w.). Nowy Sącz.
Twarecki L. (1928). Rola Kas Stefczyka w walce z lichwą na wsi. Lwów, Kraków, Warszawa: Wydawnictwo Zjednoczenia Związków Spółdzielni Rolniczych Rzeczypospolitej Polskiej.
Witalec R. (2008). Spółdzielczość kredytowa systemu Schulzego w Małopolsce w latach 1873–1939. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Zamoyski G. (2013). „Pracuj i oszczędzaj”. Kasy oszczędności w Galicji w latach 1844-1914. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej.
Żukowska H. (1989). „Powstanie i rozwój Kas Stefczyka”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia, vol. XXIII, 13. Sectio H, s. 189–204.

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Broński K. (2018). „Instytucje finansowe i ubezpieczeniowe jako podmioty ekonomii społecznej w Galicji – zarys problematyki”, Ekonomia Społeczna, nr 2, s. 74-81, https://doi.org/10.15678/ES.2018.2.09.